تاریخچه معماری چند حسی
معماری چند حسی (Multi sensory architecture) برای نخستین بار در دهه 1950 میلادی در کشور ژاپن به وجود آمد. در آن زمان طراحان و هنرمندان بر این عقیده بودند که بینایی به تنهایی نمی‌تواند باعث درک کامل هنر شود. آنها شروع به کار با حواس پنج گانه از جمله جلوه‌های بصری، نور و صدا کردند و با ایجاد رویدادهای زنده، در آثار خود پویایی بیشتری را گنجاندند. این افراد یک اعتقاد مهم داشتند و آن هم این بود که هنر باید مشارکت کامل انسان را در بر گیرد. در آن زمان و برای هنرمندان آن دوره مفهوم معماری چند حسی، استفاده از بدن به عنوان وسیله‌ای برای خلق هنر بود. آنها هنر و محیط‌های تعاملی را با یکدیگر ترکیب نمودند و ارتباط جذابی بین هنر و بدن انسان ایجاد کردند.
با گذشت زمان و در دهه ۱۹۷۰ میلادی این سبک از بیان هنر شروع به گسترش نمود. هنرمندان در آن دوره نور و صدا را برای خلق تجربه‌های جدید با هم ادغام کردند. در آن زمان هنرمندانی که به عنوان پرفورمر مشغول فعالیت بودند در تالارهای بسته فعالیت می‌کردند اما آنها کم کم از تالارهای بسته خود بیرون آمدند. با بیرون آمدن آنها، تعاملات جدیدی شکل گرفت و به همین ترتیب رویکرد معماری چند حسی بین معمارانی که علاقمند بودند تا فضا را کاربرپسندتر کنند، ترویج یافت.
اصول معماری چند حسی
معماری چند حسی نیز همانند سایر سبک های معماری، اصولی دارد. ارسطو به همه جهانیان حواس پنج گانه را معرفی کرد اما امروزه کارشناسان معتقدند که ۳۳ حس متفاوت وجود دارد. در بدن انسان‌ها چهار محرک و چهار گیرنده حسی موجود است. محرک‌ها حسی را ایجاد می‌کنند که به آنها حالت‌های حسی نیز گفته می‌شود؛ مانند بینایی، شنوایی، حسی لامسه و … .
حافظه چند حسی چیست؟
همه ما تجریبات به یاد ماندنی زیادی داریم که به لطف جنبه چند حسی در ما ایجاد می‌شود. این موضوع در ارتباط با فضا نیز با استفاده از معماری چند حسی نمود بیشتری پیدا می‌کند. به طور مثال خودتان را لب دریا تصور کنید. زمانی که بر روی شن‌ها راه می‌روید قطرات آب به روی پاهای شما پاشیده می‌شود، آب دریا شور است، بوی آب دریا یک بوی خاص است، امواج به ساحل کوبیده می‌شوند و صدای جالبی ایجاد می‌کنند، باد می‌وزد و با راه رفتن روی ماسه‌ها از ماسه خشک به ماسه مرطوب منتقل می‌شویم و همه این موارد را احساس می‌کنیم. بنابراین برای اینکه یک معمار بتواند یک تجربه به یاد ماندنی برای افراد ایجاد کند، طراحی باید علاوه بر حس بینایی برای حواس دیگر نیز انجام شود. معماری برای اینکه بتواند تجربه‌ای جذاب برای افراد ایجاد کند، باید یا تجربه جدیدی را به کاربر بدهد یا اینکه حس نوستالژی را در او ایجاد کند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، آن طراحی و معماری قطعا موفق خواهد بود.
سلیقه چه نقشی در معماری چند حسی دارد؟
ساختمان‌ها قطعا نمی‌توانند با ایجاد یک طعم خوشمزه و یک شیرینی زنجبیلی حسی همگانی برای مردم ایجاد کنند، اما سلیقه بسیار مهم است. درک این نکته که برای ایجاد یک معماری چند حسی باید به طورت همزمان چندین حواس را درگیر کرد، اهمیت بسیاری دارد. به طور مثال حس بصری و چشایی می‌توانند دست به دست هم بدهند. بدین معنا که می‌توان تصاویر، اشکال، رنگ‌ها و بافت‌ها را برای ایجاد و درک تجربه‌ای متفاوت تلفیق کرد.
طعم و مزه را می‌توان عناصر طبیعی مانند آب، ماسه و درختان القا کرد. احتمالا زیاد پیش آمده که طعم یک عصر بارانی یا شوری آب دریا را بدون اینکه به صورت واقعی این کارها را انجام دهید، حس کرده باشید. این هنر معماری چند حسی است. در معماری چند حسی بویایی نقش مهمی در بیدار کردن گیرنده‌های چشایی ایفا می‌کند. به همین دلیل است که زمانی که بوی غذا به ما می‌خورد، اشتهای ما تحریک می‌شود.
معماری چند حسی و پایداری
برای ایجاد یک معماری چند حسی فوق العاده می‌توانیم از تغییرات ظریف و متریال‌های پایدار بهره ببریم. به طور مثال، فریم‌های چوبی پنجره و درب‌‌ها، بازی نور و سایه، بازی با دما، تداخل بافت‌ها، دیوارهای آجری که بر روی آنها گیاهان خزنده وجود دارد، استفاده از سنگ یا حس چمن زیر‌پا و موارد این چنینی همگی متریال‌هایی طبیعی هستند که برای القای حس و تجربه‌ای متفاوت به کار گرفته شده‌اند.
فناوری در معماری چند حسی
همانطور که می‌دانید با مرور زمان پیشرفت‌های متعددی در حوزه تکنولوژی ایجاد شده است و فناوری کم کم در تمام حوزه‌ها وارد شده است. در عصر دیجیتال کنونی می‌توان از فناوری در راستای احساسات انسانی استفاده کرد و از جلوه‌های مصنوعی برای ایجاد تجربه‌های چند حسی استفاده کرد. یکی از راه‌هایی که می‌توان از فناوری در معماری چند حسی استفاده کرد، استفاده از نور و دستکاری آن است. با استفاده از فناوری دیگر معماران در سایت پروژه خود به نور طبیعی وابسته نیستند و می‌توانند هر اثری را که دوست دارند، ایجاد کنند. صداهای مصنوعی نیز می‌توانند به معمار در راستای رسیدن به هدفش کمک کنند. همین طور موادی مانند رنگ‌های ترمو کرومیک و تاسیسات تعاملی حس لامسه را بر انگیخته می‌کنند.
آن چیزی که شما به عنوان معمار نباید فراموش کنید این است که فضاها می‌توانند بدن و ذهن انسان را تحت فشار قرار دهند. محققان اعتقاد دارند که طراحی و معماری چند حسی می‌تواند استرس و اضطراب را کاهش دهد. در یک تجربه درمانی، تعامل بدن ما با فضا موضوعی است که می‌تواند بسیار موثر باشد.
